Ίσως τελικά ο Ντόναλντ Τραμπ να είναι το καλύτερο που συνέβη στο ελεύθερο εμπόριο, τουλάχιστον για την Ευρώπη.

Την… απροσδόκητη αυτή άποψη διατυπώνει το Politico, σημειώνοντας ότι με το να υψώνει εμπορικά τείχη γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο της πολιτικής «Πρώτα η Αμερική», ο Αμερικανός πρόεδρος ωθεί, άθελά του, άλλες χώρες να ενώσουν δυνάμεις για να αντισταθμίσουν τις τεράστιες απώλειες στις εξαγωγές τους.

Η Ε.Ε., υπό την πίεση μιας πιο προστατευτικής Γαλλίας και διεθνών κινητοποιήσεων για το κλίμα, προσπάθησε τα τελευταία πέντε χρόνια να χρησιμοποιήσει την εμπορική πολιτική για να προβάλλει τις αξίες της σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βιωσιμότητας, προκαλώντας ενόχληση σε εταίρους όπως η Ινδία, η Ινδονησία ή το μπλοκ Mercosur της Νότιας Αμερικής.

Αλλά τώρα που οι ΗΠΑ, ο παραδοσιακός τους σύμμαχος, επιλέγουν να δράσουν μόνες τους, προκαλώντας αναταράξεις στις αγορές και τα εμπορικά δίκτυα με μια καταιγίδα δασμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση σπεύδει να παρουσιαστεί ως το φιλελεύθερο εμπορικό μπλοκ που είναι ανοιχτό για δουλειές.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι πολλές χώρες πλέον στρέφονται στις Βρυξέλλες ως σε έναν αξιόπιστο εταίρο που «δεν αλλάζει γνώμη από τη μια μέρα στην άλλη».

«Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον που γίνεται όλο και πιο απρόβλεπτο, οι χώρες ευθυγραμμίζονται μαζί μας», είπε μιλώντας στο POLITICO Europe, με αφορμή τη 10η επέτειο από την ίδρυσή του.

Αυτή η αλλαγή δυναμικής ικανοποιεί ιδιαίτερα τα πιο φιλελεύθερα κράτη της Ε.Ε., που συχνά δυσανασχετούσαν με τις πιο προστατευτικές τάσεις της Γαλλίας.

«Έχουμε τους φιλελεύθερους του εμπορίου — τη Σουηδία, τις βόρειες και τις βαλτικές χώρες. Έχουμε και πιο προστατευτικές χώρες. Και κάποιες ουδέτερες. Πολλές από αυτές τις ουδέτερες όμως πλέον κινούνται προς τη δική μας κατεύθυνση», δήλωσε ο Υπουργός Εμπορίου της Σουηδίας, Μπέντζαμιν Ντούσα, στο περιθώριο συνάντησης υπουργών εμπορίου της Ε.Ε. στο Λουξεμβούργο.

«Υπάρχει μια αίσθηση επείγοντος στα κράτη-μέλη: πρέπει να ανοίξουμε νέες εμπορικές διαδρομές, να υπογράψουμε νέες συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου», πρόσθεσε.

Οι δασμοί του Τραμπ ( 10% για τις περισσότερες χώρες, 145% για την Κίνα και 25% για χάλυβα, αλουμίνιο και αυτοκίνητα) αναμένεται να ρίξουν κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες το παγκόσμιο εμπόριο αγαθών φέτος.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου προβλέπει πλέον συρρίκνωση του παγκόσμιου εμπορίου κατά 0,2% για φέτος και μέχρι και 1,5% αν ο Τραμπ επαναφέρει τους «ανταποδοτικούς» δασμούς (20% για την Ε.Ε.) που έχει προσωρινά αναστείλει για 90 ημέρες προκειμένου να γίνουν διαπραγματεύσεις.

Ανεβάζοντας «στροφές»

Από την επικύρωσή της τον Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τη φον ντερ Λάιεν βρίσκεται σε τροχιά εντατικής σύναψης συμφωνιών.

Οι Βρυξέλλες ολοκλήρωσαν πολυετείς διαπραγματεύσεις με το μπλοκ Mercosur, το Μεξικό και την Ελβετία, ενώ έχουν επανεκκινήσει τις συνομιλίες με τη Μαλαισία και ξεκίνησαν συζητήσεις με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η φον ντερ Λάιεν έχει δεσμευτεί να κλείσει εντός του έτους μια δύσκολη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την Ινδία, και είναι ανοιχτή σε στενότερη συνεργασία με τη Συνολική και Προοδευτική Συμφωνία για τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση (CPTPP), η οποία περιλαμβάνει δώδεκα χώρες της Ινδο-Ειρηνικής και πρόσφατα εντάχθηκε σε αυτήν και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι εκλογές στην Αυστραλία στις 3 Μαΐου ίσως πυροδοτήσουν νέα προσπάθεια για συμφωνία, καθώς οι προηγούμενες συνομιλίες κατέρρευσαν λίγο πριν την ολοκλήρωση, στα τέλη του 2023.

«Η πολιτική του Τραμπ θα οδηγήσει όλους στο να συμφωνήσουν να ενισχύσουν τις εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο και, κατ’ επέκταση, να αυξηθούν οι συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου», είπε ο Ζαν-Λυκ Ντεμαρτύ, πρώην επικεφαλής της διεύθυνσης εμπορίου της Επιτροπής επί Τραμπ.

Χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο και η Αυστρία, που κάποτε αντιδρούσαν στο άνοιγμα των ευαίσθητων αγορών τους, πλέον βλέπουν τις εμπορικές συμφωνίες ως γεωπολιτική αναγκαιότητα και όχι απλώς ως οικονομικό όφελος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γαλλία: ενώ μέχρι πρόσφατα σύσσωμη η πολιτική της ηγεσία απέρριπτε τη συμφωνία Ε.Ε.–Mercosur ως τοξική, πλέον δείχνει σημάδια υποχώρησης μπροστά στη νέα πραγματικότητα που δημιουργούν οι δασμοί Τραμπ.

«Δεν έχει νόημα να είμαστε αγκυλωμένοι στη Mercosur, αφού συνολικά διαπραγματεύτηκε με καλούς όρους», δήλωσε η ευρωβουλευτής Μαρί-Πιερ Βεντρενέ, από το κόμμα Modem του Πρωθυπουργού Μπαϊρού.

«Πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία, αλλιώς θα μείνουμε πίσω στην εξέλιξη του κόσμου», πρόσθεσε.

Αλλαγή στάσης

Για τους Ευρωπαίους αξιωματούχους που γνωρίζουν καλά το πολιτικό στυλ Τραμπ, η αλλαγή αυτή μοιάζει με déjà vu.

Όταν ο Τραμπ ανέλαβε την προεδρία το 2017, η Ε.Ε. μόλις είχε ξεπεράσει το «μεγάλο και γελοίο σίριαλ» με τον Καναδά, θυμάται ο Ντεμαρτύ, αναφερόμενος στην εμπλοκή της βελγικής Βαλλονίας που για μήνες εμπόδιζε την επικύρωση της συμφωνίας CETA.

«Τότε είχαμε νιώσει μια αλλαγή στάσης απέναντι στο εμπόριο», είπε. «Και από τη στιγμή που ο Τραμπ έγινε ανοιχτά εχθρικός προς το εμπόριο, αυτοί που ήταν ήδη επιφυλακτικοί, μαλάκωσαν τη στάση τους από αντίδραση προς τον Τραμπ».

Ωστόσο, παρά τη σχετική ανακούφιση των φιλελεύθερων του εμπορίου στην Ε.Ε., αυτό δεν σημαίνει ότι οι νέες συμφωνίες θα είναι εύκολες.

Μεγάλος φόβος είναι ότι οι κινεζικές εξαγωγές που αποκλείονται από τις ΗΠΑ, θα διοχετευτούν στην Ευρώπη. Αυτό έχει αναζωπυρώσει τις εκκλήσεις για ενίσχυση της προστασίας της ενιαίας αγοράς.

Κι ενώ ο Τραμπ έδειξε ότι ίσως υπάρχει περιθώριο για συμφωνία με την Ευρώπη, κατά την πρόσφατη επίσκεψη της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι στον Λευκό Οίκο, μια ουσιαστική εμπορική συμφωνία δεν διαφαίνεται.

Ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, επιμένει ότι ο «καλύτερος στόχος» είναι η πλήρης κατάργηση των δασμών με τις ΗΠΑ.

Από τότε που κατέρρευσαν οι συνομιλίες για την επίμαχη διατλαντική συμφωνία TTIP το 2016, η Ε.Ε. έχει αυστηροποιήσει τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά της πρότυπα. Ακόμα κι αν χαλαρώσει ή καθυστερήσει μέτρα της Πράσινης Ατζέντας, δεν αναμένεται να ικανοποιήσει τη φιλοεπιχειρηματική προσέγγιση της Ουάσινγκτον.

Για τον Ντεμαρτύ, η αναβίωση του TTIP θα ήταν «σοβαρό λάθος».

«Δεν πρόκειται να πάει πουθενά. Δούλεψα πάνω του για περισσότερα από τέσσερα χρόνια και το βρήκα αδύνατο να προχωρήσει», κατέληξε.

Διαβάστε επίσης:

Ο Αλ Γκορ συγκρίνει την κυβέρνηση του Τραμπ με τη ναζιστική Γερμανία

Οι πρώτες εικόνες του Πάπα Φραγκίσκου στο φέρετρο – Την Τετάρτη σε λαϊκό προσκύνημα

ΗΠΑ: 100 πανεπιστήμια κατά Τραμπ για παρέμβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση