Από τα δύσκολα χρόνια που το Άγιον Όρος απειλούταν διαρκώς από πειρατές ή άλλους επίδοξους εισβολείς, οι πύργοι  και το περιτείχισμα αποτελούσαν την κύρια αμυντική οχύρωσή του.

Σήμερα, σε σαφώς ειρηνικότερο περιβάλλον, οι επάλξεις της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου μοιάζουν ακόμη χρήσιμες, αφού οι μοναχοί της δεν αποδέχονται τον Οικουμενικό Πατριάρχη, κάτι που τους φέρνει σε σύγκρουση με την καθεστηκυία τάξη της Εκκλησίας. Ακόμη κι αυτήν που θεωρητικά είναι επισήμως αποδεκτή από την επίσημη Κοινότητα του Αγίου Όρους.

Η στάση αυτού του «αντάρτικου» μοναστηριού έχει αποτελέσει πολλές φορές αντικείμενο τηλεοπτικών σχολίων, πολλές φορές κινούμενων από την κουτσομπολίστικη διάθεση και όχι ως προϊόν μιας δυσάρεστης διάστασης στο εσωτερικό της ιερότερης έκτασης της ορθοδοξίας ανά τον κόσμο. Τόσο, που τούτη τη στιγμή υπάρχει ουσιαστικά διάσταση στη διοικητική δομή του μοναστηριού. Οι πάνω από εκατόν δέκα μοναχοί, έγκλειστοι στο μοναστήρι αναγνωρίζουν ως ηγούμενό τους τον πατέρα Μεθόδιο, όχι όμως και η Ιερά Επιστασία του Όρους, με έδρα τις Καρυές. Αυτή έχει παραδώσει τα κλειδιά, τις σφραγίδες και τη διαπραγματευτική ικανότητα της μονής Εσφιγμένου στην αδελφότητα των Κατσουλιέρηδων, με τα μόνα δύο μέλη τα οποία βρίσκονται ακόμη εν ζωή, να κατοικούν στο λεγόμενο «κονάκι» του μοναστηριού, ένα είδος πρεσβείας στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές.

«Ορθοδοξία ή θάνατος»

Αντικρίζοντας ο επισκέπτης από μακριά τη μονή Εσφιγμένου, διακρίνει εύκολα μια μαύρη σημαία να κυματίζει. Εάν δε γνωρίζει το λόγο, θα υποθέσει μια πρόσκαιρη κατάσταση πένθους. Η μοναστηριακή έκταση βρίσκεται στις ανατολικές ακτές της χερσονήσου και παλαιότερα η πρόσβαση ήταν εφικτή από τη γειτονική Ιερισσό. Πλησιάζοντας με το καραβάκι (τώρα πλέον έχει καταργηθεί), διαβάζει κάποιος την επιγραφή της μαύρης σημαίας: «Ορθοδοξία ή θάνατος».

Στην πραγματικότητα οι Εσφγμενίτες, κάπως σαν «ελεύθεροι πολιορκημένοι» μοναχοί, διαδηλώνουν με τον τρόπο αυτό την αντίθεσή τους στο Πατριαρχείο και στην εξ αυτού σχέση με την ελληνική Εκκλησία. Τύποις, η αγιονορείτικη επιστασία ανήκει στο Φανάρι, μόνον που ο προκαθήμενος του θεωρείται από τους Εσφιγμενίτες «προδότης». Στον προηγούμενο αιώνα, την πρώτη αιτία ρήξης αποτέλεσε η υιοθέτηση του Γρηγοριανού ημερολογίου, το 1924,  έναντι του Ιουλιανού, κάτι που θεωρήθηκε υποχωρητική κίνηση προς τη Δύση και δέκα μονές αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στις νέες ημερολογιακές απαιτήσεις. Γρήγορα επανήλθε το λεγόμενο «παλαιό ημερολόγιο», κάτι που ισχύει σήμερα για ολόκληρο το Άγιον Όρος.

Μόνον που οι Εσφιγμενίτες είναι λίγο «πιο παλαιοημερολογίτες» από τους υπόλοιπους, γι’ αυτό και αποτελούν το προσκυνηματικό μοναστήρι, των κοσμικών του συγκεκριμένου εκκλησιαστικού δόγματος.

Από το 1972 το λάβαρο της επανάστασης!

Η επανάσταση στη Μονή Εσφιγμένου κατάγεται από παλιά, από τα χρόνια των Ζηλωτών, μια πολιτικοθρησκευτική επανάσταση του 1342, με κέντρο τη Θεσσαλονίκη, έναντι της διεφθαρμένης βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης. Το γεγονός ερμηνεύει και τον αυτοπροσδιορισμό των μοναχών της Εσφιγμένου, ως «Ζηλωτών», κάτι που έχει να κάνει με τη μέχρι θανάτου και με ζήλο προσπάθεια για την επικράτηση των ορθών και καταστατικών αρχών της ορθοδοξίας. Κι αν τα χρόνια πέρασαν, η κόντρα με τους «διαλλακτικούς» δεν έσβησε ποτέ, για να αναζωπυρωθεί το1964, με τη συνάντηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα (οι Εσφιγμενίτες τον θεωρούσαν όργανο της Μασονίας), με τον Πάπα Παύλο Στ’. Η αναζωπύρωση έγινε πυρκαγιά όταν το1972, οι δύο τους προχώρησαν σε συλλείτουργο, αφήνοντας ανοιχτή τη θύρα για ευρύτερη συνεύρεση των δύο Εκκλησιών. Αδιανόητη η κίνηση για τους καλόγερους της Εσφιγμένου, οδήγησε στον πρώτο ξεσηκωμό και στην ανάρτηση του επαναστατικού λαβάρου, το όποιο κυματίζει ως σήμερα, αφού ούτε ο νυν Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει ξεφύγει από τις κατηγορίες περί «προδοτικής στάσης» απέναντι στην ορθοδοξία.

Βασικός τους αντίπαλος η επονομαζόμενοι Ουνία και οι οπαδοί τους οι Ουνίτες (διαθέτουν, μάλιστα, εκκλησία στην Αθήνα), οι οπαδοί δηλαδή μια κίνησης ένωσης της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με την Ελληνορθόδοξη, κάτι που ξεκίνησε το 1596 από τους πολωνούς.

Η χούντα, ο Γεώργιος Παπανδρέου και η Μινέικο

Υπέρμαχοι του σχίσματος του 1054, οι Εσφιγμενίτες μοιάζουν να έφεραν ένα νέο σχίσμα στο Περιβόλι της Παναγίας. Μετά το 1972, με την πρώτη εξέγερση, εναντίον της πραγματοποιηθήσας συνπροσευχής, καθαιρέθηκε από τις επίσημες αρχές του Όρους ο γέρων Αθανάσιος.

Με τα χρόνια και με τη διαμάχη να σοβεί, υπήρξε μια ειρηνευτική απόπειρα από τον Πατριάρχη, το 2005, αλλά το οριστικό ενδομοναστικό «σχίσμα» επισημοποιήθηκε με τα φοβερά γεγονότα του 2013. Τότε η επίσημη Κοινότητα του Όρους παρέδωσε τα κλειδιά και τις σφραγίδες της Εσφιγμένου στην Αδελφότητα των Κατσουλιέρηδων. Μια μικρή σκήτη στο κέντρο της χερσονήσου, από το όνομα του ιδρυτή της, του Χρυσόστομου Κατσουλιέρη, ο οποίος προερχόμενος από τη Μητρόπολη Ελασσόνος, σχεδόν παύθηκε από τα καθήκοντά του επί χούντας. Αιτία η προοδευτική στάση του πνευματικού του, Μητροπολίτη Ελασσόνος Ιακώβου, ο οποίος ήταν πνευματικός και της Σοφίας Μινέικο, της συζύγου του Γεωργίου Παπανδρέου.

Αυτή η πολύ δραστήρια Αδελφότητα αριθμούσε εννέα μέλη, από τα οποία μόνο δύο είναι σήμερα εν ζωή τα δύο. Δέχτηκε, λοιπόν, το 2013 να εγκατασταθεί στο κονάκι της Εσφιγμένου, στις Καρυές, προκειμένου να αναλάβει επισήμως τα καθήκοντα διοίκησης της «αποσχισθείσας» μονής Εσφιγμένου. Οι μοναχοί της αρνήθηκαν να παραδώσουν το κονάκι και ο αρμόδιος εισαγγελέας δέχθηκε πρόσκληση παρέμβασης από την ίδια την Ιερά Κοινότητα – απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε τέτοιου είδους πράξη, όπως και για κάθε αστυνομική παρέμβαση, όπως αυτή που συνέβη πέρυσι. Μπουλντόζες, βαριοπούλες και μολότοφ ήταν ο απολογισμός της σύγκρουσης του 2013, η οποία έβαλε τέλος σε μια περίοδο σχετικής ειρήνης μεταξύ των δύο πλευρών. Ο μοναχός με τη μολότοφ και ο «επαναστατικός» ηγούμενος του μοναστηριού καταδικάστηκαν σε εικοσιένα έτη κάθειρξης, ερήμην φυσικά. Όσο για το Συμβούλιο της Επικρατείας, απεφάνθη ότι δεν κρίνει εκκλησιαστικές υποθέσεις.

Είναι γεγονός ότι πολλοί μιλούν για είκοσι μία μονές στο Άγιον Όρος, αφού η συγκεκριμένη παραμένει διασπασμένη, μόνο που το άρθρο 105 του Συντάγματος είναι απόλυτο, μιλώντας για είκοσι μονές, αριθμό που κανείς δεν μπορεί να παραβιάσει ούτε προσθέτοντας ούτε αφαιρώντας κάποιο μοναστήρι.

Για …την στορία

Η ονομασία «Εσφιγμένου» οφείλεται, κατά πάσα πιθανότητα, σε έναν από τους πρώτους ασκητές, ο οποίος έδενε πολύ σφιχτά το ζωνάρι του, προκειμένου να «ταλαιπωρείται» κατά τη διάρκεια των διακονημάτων του. Κατ’ άλλους οφείλεται στη μορφή της περιοχής, που μοιάζει να «σφίγγει» σε σχέση με τη θάλασσα στη συγκεκριμένη περιοχή. Το καθολικό της κτίστηκε από το 1806 ως το 1810 και το εγκαινίασε ο εξόριστος τότε στον Άθω Οικουμενικός Πατριάρχης και άγιος της Εκκλησίας Γρηγόριος ο Ε’, ο γνωστός για τη στάση του στην Κωνσταντινούπολη. Ιστορήθηκε από Γαλατσάνους αγιογράφους. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, εξαίρετης τέχνης φιλοτεχνήθηκε το 1813. Η τράπεζα ανεγέρθηκε το 1810. Η μονή έχει 13 παρεκκλήσια. Αριθμούσε 56 μοναχούς το 1992, ενώ σήμερα ξεπερνάει τους 100! Ακολουθεί το ζηλωτισμό, αποκομμένη από την Ιερά κοινότητα.

Η ρήξη έρχεται τυπικά από παλιά, λόγω του ζηλωτικού προσανατολισμού και την έντονη αντιπαράθεση του 1274, με την προσπάθεια του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου για το συμπλησίασμα των δύο Εκκλησιών (τότε πρωτοεμφανίσθηκαν οι Ζηλωτές στη Θεσσαλονίκη). Σημειωτέον, ότι ο Γρηγόριος Παλαμάς, τον οποίον τιμά η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, με τον ιερό ναό της να φέρει το όνομά του, υπήρξε εκ των ηγετών της επανάστασης, μαζί με τον Νικόλαο Καβάσιλα. Ακολούθησε η μαχητική απόρριψη της Ουνίας και των ουνιτών. Πρόκειται για την προσπάθεια επανασυγκόλλησης του σχίσματος του 1054 με την καθολική εκκλησία. Το κίνημα συνένωσης των ορθόδοξων ανατολικών εκκλησιών με αυτές του καθολικισμού εμφανίστηκε το 1596 στην περιοχή της σημερινής Πολωνίας, εξ ου και η πολωνολατινική λέξη που το βάφτισε. Έκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί πολλές ανάλογες κινήσεις, με σημαντικότερες αυτές που εκπροσωπήθηκαν από τον πατριάρχη Αθηναγόρα, όσον αφορά την ορθοδοξία. Η μονή Εσφιγμένου απέκλεισε εφεξής τον όποιον Οικουμενικό πατριάρχη από τη μνημόνευσή του. Προ εικοσαετίας, περίπου. Η Ιερά Κοινότητα, πατώντας πάνω στη συγκεκριμένη παρατυπία,  αρμόδια για την τήρηση των τύπων στο περιβόλι της Παναγίας, κάλεσε το κράτος να παρέμβει, κηρύσσοντας παράνομους τους έγκλειστους, υπό μαύρη σημαία και με το σύνθημα «Ορθοδοξία ή θάνατος», μοναχούς.

Διαβάστε επίσης:

Θεσσαλονίκη: Φωτιά σε διαμέρισμα πολυκατοικίας – Απομακρύνθηκαν κάτοικοι

Λασίθι: Επιχείρηση ανάσυρσης τραυματισμένης γυναίκας – Έπεσε από ύψος στο σπήλαιο Περιστεράς

Τραγωδία στη Ζάκυνθο: Πνίγηκε παιδί 3 ετών σε πισίνα