Στον απαράμιλλης ωραιότητας γυναικόκοσμο έχει κατασκηνώσει παιδιόθεν – ζει και αναπνέει για την ακρίβεια – ο συγγραφέας Άρης Σφακιανάκης, που με τις «Παντρεμένες» του συνεχίζει από κει όπου μας εγκατέλειψε άκαρδα με το «Ου μπλέξεις»!

Άρης Σφακιανάκης
Εκδόσεις: Κέδρος
Σελ.: 373

Στον απαράμιλλης ωραιότητας γυναικόκοσμο έχει κατασκηνώσει παιδιόθεν – ζει και αναπνέει για την ακρίβεια – ο συγγραφέας Άρης Σφακιανάκης, που με τις «Παντρεμένες» του συνεχίζει από κει όπου μας εγκατέλειψε άκαρδα με το «Ου μπλέξεις»!
Στο νέο βιβλίο, ο ήρωας (συγγραφέας) Παρθένιος Σατανάκης αναλαμβάνει να παρηγορήσει τις απαρηγόρητες εκείνες κυρίες που τραυματίστηκαν σωματικώς και ψυχικώς από το νυστέρι ενός αλμπάνη πλαστικού χειρουργού – συμμαθητή του Σατανάκη. Αναλαμβάνοντας – με το αζημίωτο – αυτή τη δύσκολη αποστολή, βρίσκεται μπροστά σε μια σειρά κωμικοτραγικών καταστάσεων. Εκτός από τις ουλές, οι γυναίκες αυτές, τις οποίες καλείται να συντρέξει ο Σατανάκης, έχουν ακόμα ένα κοινό γνώρισμα: είναι όλες τους παντρεμένες.

Νυστέρι και ψευδαισθήσεις
Με το νυστέρι ελάχιστα ξεγελάς την απτή πραγματικότητα, τη διορθώνεις με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα και για μικρό διάστημα… Αντίθετα, η φαντασία, η λογοτεχνική «αποκατάσταση» εμφανίζεται ως η ασφαλής διαχρονική λύση έχοντας τον τρόπο της να υπερβαίνει… την αλήθεια.
Η πλαστική χειρουργική εξαπλώθηκε ως μόδα, αποθεώθηκε ως ιδανικό και εξέπεσε ως ψευδαίσθηση. Εσαεί παρούσες στις ψευδαισθήσεις και στα απατηλά όνειρα, οι γυναίκες μοιάζουν να τρέφονται – και να έλκονται – από τις διαψεύσεις.
Οι απογοητεύσεις τις κάνουν να επιβεβαιώνονται μέσα από μια δραματική διαδικασία που τις περισσότερες φορές θα μπορούσε απλώς να είχε αποφευχθεί. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο δραματικός τόνος στη ζωή των γυναικών μοιάζει να είναι πιο απαραίτητος κι από το κοκκινάδι στα χείλη, κι από την πιο επιμελή φροντίδα ομορφιάς.
Η γυναίκα – παρά τον φλογερό φεμινιστικό αντίλογο που θα μπορούσε να αντιπαραθέσει κανείς σ’ αυτό – ως αντικείμενο του πόθου βρίσκεται στο γήπεδό της, νιώθει βασίλισσα του σύμπαντος… Όμως, έτσι επιρρεπής κι εκτεθειμένη στην κολακεία καθώς είναι – που τις περισσότερες φορές είναι ανέξοδη –, βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης συχνότερα από ό,τι θα όριζε κάνεις ως σύνηθες.

Αυτοσαρκασμός και ανατρεπτική ειρωνεία
Στρέφοντας την προσοχή μας στον γυναικόκοσμο, ο συγγραφέας, που αυτοβιογραφείται, υμνεί συστηματικά τον εργένικο βίο και φέρνει στο φως τις χάρες του, τα πλεονεκτήματά του, την υπεροχή του. Ο Σφακιανάκης, που δεν έχει θητεύσει σε καμιά σχολή ηθικολογίας, δεν ενδιαφέρεται να παραθέσει συντριπτικά επιχειρήματα υπέρ της άποψής του για την καθημερινότητα και το ανέμελο του βίου – και εδώ εντοπίζεται ένα βασικό του πλεονέκτημα: δεν αντιπαρατίθεται στην άλλη άποψη, προτιμώντας την ανατρεπτική ειρωνεία ως διαλεκτική διαδικασία. Έτσι, ο αυτοσαρκασμός και η υπονόμευση υπάρχουν δίκην της άλλης άποψης στη θέση της «βαθύτητας» – την έλλειψη της οποίας θα εντόπιζαν πιθανώς εμβριθείς κριτικοί της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας με δαιμονιώδη διαύγεια και υποδειγματική υπονόμευση καταγράφει την καθημερινότητα του Σατανάκη, που ονομάζεται Παρθένιος και δεν χορταίνει τις γυναίκες – στη συγκεκριμένη περίπτωση τις παντρεμένες. Το αντρικό εργενιλίκι αντιπαραβάλλεται στα αδιέξοδα του έγγαμου βίου… των γυναικών. Οι απατημένοι άντρες δεν αντιμετωπίζονται περιπαικτικά, αλλά (αθόρυβα και έντεχνα) με… κατανόηση, ανταγωνιστικά βεβαίως μέσα στα πλαίσια του ευ αγωνίζεσθαι αλλά και με κάποια κρυφή συμπάθεια – συμπαράσταση. Εκτός από τις τρέχουσες υποθέσεις του ποδόγυρου, ο συγγραφέας δεν αγνοεί και την υπόλοιπη πραγματικότητα – όσο και αν δείχνει βυθισμένος στο… πάθος του. Έτσι, παρακολουθούμε παράλληλα τον Σατανάκη να σχολιάζει κριτικά (διατηρώντας ταυτόχρονα και αποστάσεις από το πολιτικοκοινωνικό πάθος που μας χαρακτηρίζει) την πρόωρη συνταξιοδότηση μιας συναδέλφου του, την εθνική μας προσήλωση στη φοροδιαφυγή, αλλά και τη γοητεία που ασκεί πάνω του η παρακμιακή – κυνική τρυφηλότητα της μπουρζουαζίας. Ως λογοτεχνικός ήρωας, ο Σατανάκης (που διασώζει στο βάθος του έναν Παρθένιο) διαθέτει ένα σπάνιο προσόν: είναι απαλλαγμένος από τις τρέχουσες και «υποχρεωτικές» καταπιεστικές ιδεολογίες και τις ηθικολογικές θεωρίες που επιβραβεύουν ή επιτιμούν συμπεριφορές. Είναι εντελώς απαλλαγμένος από τα αποδεκτά πρότυπα των «δραματικών» συγκρούσεων ανάμεσα στο καλό και το κακό, το προοδευτικό και το αντιδραστικό.
Ο ήρωας έχει περάσει τα πενήντα, αλλά καθώς φαίνεται δεν είναι διατεθειμένος να αποδεχτεί τη σκληρή αλήθεια του χρόνου. Η δική του εντύπωση τον κρατά σε – επισφαλή – απόσταση από την ηλικία του – νιώθει νέος κι έτοιμος κατά συνέπεια για νέες περιπέτειες. Επειδή, ωστόσο, η πραγματικότητα έχει έναν αδιάσειστο τρόπο να σε κατατροπώνει και να σε γελοιοποιεί, ο συγγραφέας παραστέκεται στον ήρωά του, ο οποίος δεν χορταίνει να αυτοσαρκάζεται, να βρίσκεται συνεχώς υπό το καθεστώς της αυτοεπικρίσεως, ωστόσο όχι μέσα από μια διαδικασία κάθαρσης ή μετάνοιας, αλλά από μια – διακριτικά εύθυμη – μελαγχολική αυτοαναίρεση.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Σφακιανάκης έχει επιλέξει να αυτοβιογραφείται συστηματικά μετατρέποντας τον εαυτό του σε λογοτεχνικό ήρωα. Κατά τη γνώμη μου και με κάθε επιφύλαξη, ο συγγραφέας, πέρα από τις ενδεχόμενες, άγνωστες και μάλλον αδιάφορες για μένα ψυχαναλυτικές προεκτάσεις του θέματος, με την επιλογή του αυτή δίνει διέξοδο στο πρόβλημα μυθοπλασίας που αντιμετωπίζει η νεοελληνική λογοτεχνία και ξεφεύγει κατ’ αυτόν τον τρόπο από τον στενό κορσέ μιας επαρχιώτικης, εν τέλει, ηθογραφίας.