Του Γιάννη Σχίζα

Σε ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Κώστα Γαβρά παρακολουθώ μια ταινία χωρίς εκείνη την παραδοσιακή «ρήτρα» που εμφανιζόταν στις οθόνες των κινηματογράφων προ αρκετών δεκαετιών…

Του Γιάννη Σχίζα

Σε ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Κώστα Γαβρά παρακολουθώ μια ταινία χωρίς εκείνη την παραδοσιακή «ρήτρα» που εμφανιζόταν στις οθόνες των κινηματογράφων προ αρκετών δεκαετιών: «Πάσα ομοιότης με πρόσωπα ή καταστάσεις είναι συμπτωματική…».
Η ταινία («Κατάσταση πολιορκίας») δεν υποστηρίζει κάτι τέτοιο, διότι απλούστατα έχει ομοιότητα και με πρόσωπα και με καταστάσεις. Διότι είναι αληθινή ως συμπυκνωμένη αφήγηση ενός πολιτικού επεισοδίου στην Ουρουγουάη της δεκαετίας του 1970, που έδειχνε καθαρά την κίνηση των νημάτων της νοτιοαμερικανικής μαριονέτας από τον μεγάλο αδελφό…
Η τυπική αποικιοκρατία των προηγούμενων αιώνων είχε ως δικαιολογία την υπεροχή του λευκού και «πολιτισμένου» Ευρωπαίου έναντι των απολίτιστων. Η μετα-αποικιοκρατία που επακολούθησε και την οποία περιέγραφε ο Κώστας Γαβράς, η οποία ίσχυε στις απανταχού Μπανανίες με τις υπόγειες παρεμβάσεις των ισχυρών κρατών (Γαλλία, ΗΠΑ, Αγγλία κ.λπ.), εκφραζόταν πολύ πιο «κομψά», με τις πρεσβείες ως υποβολεία της εγχώριας πολιτικής ζωής, είχε δε ως πρόσχημα την κομμουνιστική απειλή…
Πολλοί και διάφοροι βιάστηκαν να θεωρήσουν και αυτήν τη δεύτερη, «μετα-αποικιοκρατική», φάση ως λήξασα. Οι εκσυγχρονιστές, επί του ευρωπαϊκού κυρίως χώρου, βιάστηκαν να διασαλπίσουν την κυριαρχία του Νόμου της Αξίας και την επιβολή των νόμων της αγοράς στην οικονομία.
Μάλιστα, πολλοί από αυτούς, κατά παρέκκλιση και αυτής της συμφεροντολογικής αντιμετώπισης του Homo Economicus από τον Άνταμ Σμιθ, έσπευσαν να διακηρύξουν τη φιλανθρωπική και φιλοαναπτυξιακή φύση του μεγάλου υπερεθνικού κεφαλαίου, αποθεώνοντας το πνεύμα της χορηγίας και των «ανιδιοτελών» παροχών…
Όμως τα γεγονότα διέψευσαν τις εκσυγχρονιστικές φαντασιώσεις. Η αγορά αποδείχθηκε ευάλωτη στις λούμπεν παρεμβάσεις του μεγάλου κεφαλαίου, κατά παράβαση των νόμων της προσφοράς και της ζήτησης. Η Siemens και άλλα ευαγή καπιταλιστικά ιδρύματα πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω να λαδώνουν, να καταστρατηγούν όρους διαγωνισμών, να ευνοούν πολιτικές εντάσεις με το αζημίωτο – ως διακινητές οπλικών συστημάτων…
Ακόμη και σε περιοχές του πλανήτη όπου η εικόνα του λευκού / Ευρωπαίου επιχειρηματία αποτελούσε μέχρι πριν από δύο – τρεις δεκαετίες πρόκληση για τους γηγενείς – όσο η κουβέντα περί σχοινιού στο σπίτι του κρεμασμένου –, η κραυγαλέα παρουσία των ευρωπαϊκών συμφερόντων έκανε φανερή την ιστορική «κωλοτούμπα» των καιρών μας…

Αγοράζουν… χώρες
Διαβάζω στον δικτυακό τόπο των γεωτεχνικών (PEEGEP) μια αναφορά για τα τεκταινόμενα στην Αφρική:
«Η Αιθιοπία έχει παγκοσμίως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα με πάνω από 13 εκατομμύρια υποσιτιζόμενους ανθρώπους. Κι όμως η κυβέρνηση προσφέρει τουλάχιστον 7,5 εκατ. στρέμματα της πιο γόνιμης γης σε πλούσιες χώρες και πάμπλουτους επιχειρηματίες, ώστε να εξάγουν τροφή για δικούς τους πληθυσμούς / πελάτες. (…)
Όμως η Αιθιοπία είναι μόνο μία από τις 20 ή και παραπάνω αφρικανικές χώρες που πουλούν ή εκμισθώνουν γη για εντατική καλλιέργεια σε μια τρομακτική κλίμακα. Η κυριότητα αλλάζει χέρια σε τέτοιο βαθμό που θυμίζει μέρες αποικιοκρατίας.
Έρευνα του “Observer” αναφέρει πως περισσότερα από 125 εκατ. στρέμματα γης (…) έχουν δεσμευτεί τα τελευταία χρόνια ή είναι σε φάση διαπραγμάτευσης από κυβερνήσεις και επενδυτές που χρησιμοποιούν κρατικές επιχορηγήσεις. (…)
Η νοτιοκορεάτικη εταιρεία Daewoo είχε κάνει πρόταση στην κυβέρνηση της Μαδαγασκάρης για εξαγορά 3 εκατ. στρεμμάτων, δηλαδή σχεδόν τη μισή καλλιεργήσιμη έκταση της χώρας. (…) Η συμφωνία δεν προχώρησε επειδή η κυβέρνηση κατέρρευσε λόγω κοινωνικών αναταραχών. Πέρσι εταιρείες με έδρα τη Νότια Κορέα αγόρασαν 1,75 εκατ. στρέμματα στο Βόρειο Σουδάν».
Οι εταιρείες αγοράζουν χώρες και περιοχές ολόκληρες – ή τουλάχιστον ό,τι αξίζει από αυτές. Ο Φον Κλάουζεβιτς (1780-1831), ο Πρώσσος θεωρητικός του πολέμου, είπε κάποτε ότι «πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Στην τρέχουσα φάση της μεταμοντέρνας αποικιοκρατίας, η πολιτική γίνεται πλέον η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα – αλλά με τον ίδιο σκοπό: δηλαδή την πλιατσικολόγηση των άλλων και κατά προτίμηση των αδυνάμων.
Σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, και τώρα πλέον στον ευρωπαϊκό Νότο, η σφαγή διά του βάμβακος αναγορεύεται σε διάδοχο σχήμα της άκομψης παραδοσιακής σφαγής με τα τεθωρακισμένα, τα αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως, τις μεραρχίες της Βέρμαχτ.

Ελληνική αποικία
Στην ελληνική περίπτωση, οι μνημονιακοί παράγοντες ακονίζουν τα μαχαιροπίρουνά τους, καθώς οι ειδήσεις από τη μεταμοντέρνα μεσογειακή αποικία αναφέρονται σε 30.000 εξοχικές κατοικίες, που εκποιούνται σε εξευτελιστικές τιμές λόγω της φορολογικής επιδρομής – δηλαδή λόγω μνημονίου… Αντιγράφω από ένα άρθρο του Βασίλη Σ. Κανέλη από την «Ημερησία»:
«Πρόσφατα η ψηφιακή έκδοση του γερμανικού περιοδικού “Der Spiegel” δημοσίευσε άρθρο με τίτλο “Ζώντας σαν Θεός στην Ελλάδα” αναφερόμενο στις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές για εξοχικά σε σύγκριση με άλλες μεσογειακές χώρες»…
Ο Φον Κλάουζεβιτς υποστήριζε μεταξύ άλλων ότι «πάντοτε και χωρίς καμία εξαίρεση, τα περισσότερο πολιτισμένα κράτη είναι τα πλέον επιθετικά». Σήμερα, οι παραγωγοί πολιτικής και επομένως «φορείς» επιθετικότητας δεν είναι μόνο κάποια μεμονωμένα εθνικά κράτη, αλλά και συγκροτήματα κρατών ή εταιρείες.
Ανεξάρτητα πάντως από τους «παίκτες» στο διεθνές σκηνικό, το σίγουρο είναι ότι το παιχνίδι δεν παίζεται σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη με βάση τους κανόνες της ορθόδοξης εμπορευματικής ανταλλαγής, της υπεραξίας, της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, του αστικού Κράτους Δικαίου – αλλά και με βάση τους κανόνες της αποικιοκρατικής ληστείας. Όσο κι αν ο όρος «αποικιοκρατία» φαίνεται παλαιομοδίτικος και προερχόμενος από τα «θυμαράκια» της Ιστορίας…