Για δεκαετίες, η Τουρκία βασίστηκε σε συγκεκριμένο εξοπλισμό αμερικανικής προέλευσης, όπως μαχητικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, βλήματα, πυρομαχικά κ.ά., προκειμένου να διατηρήσει τη στρατιωτική ισχύ σε υψηλό επίπεδο.

Ταυτόχρονα, έχει προμηθευτεί οπλικά συστήματα από άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας (υποβρύχια), της Ιταλίας (ελικόπτερα και δορυφόρους αναγνώρισης) και του Ηνωμένου Βασιλείου (συμπαραγωγή πρωτότυπου μαχητικού αεροσκάφους TF-X).

Στις αρχές του 2022 και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η δυνατότητα της Τουρκίας να ενισχύσει τις στρατηγικές και στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ εν μέσω μιας εξελισσόμενης ευρωπαϊκής κρίσης ασφάλειας, προκάλεσε το ενδιαφέρον της αμερικανικής κυβέρνησης για την πώληση αεροσκαφών F-16 προς την Τουρκία. Αν και ο Ερντογάν ενήργησε ανεξάρτητα από τη Δύση, εντούτοις, το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της Τουρκίας, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση συνεχίζουν να την καθιστούν σημαντική για το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.[1]

Πράγματι, τον Φεβρουάριο του 2023, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, επιβεβαίωσε την υποστήριξη και τη δέσμευση της κυβέρνησης Μπάιντεν προς το Κογκρέσο, σχετικά με μια πιθανή πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 προς την Τουρκία.[2] Ένα μήνα νωρίτερα, αμερικανικά ΜΜΕ, επικαλούμενα ανώνυμους αξιωματούχους των ΗΠΑ, δημοσίευσαν ότι η αμερικανική κυβέρνηση είχε ενημερώσει ανεπίσημα το Κογκρέσο, σχετικά με πιθανές πωλήσεις F-16 προς την Τουρκία, καθώς και πιθανές πωλήσεις έως και 40 F-35 Joint Strike Fighters προς την Ελλάδα.

Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, η άτυπη ενημέρωση του Ιανουαρίου για την Τουρκία αφορούσε πώληση 40 νέων αεροσκαφών F-16 Viper και αναβάθμιση 79 F-16 Viper, μαζί με 900 βλήματα αέρος-αέρος μικρού και μεσαίου βεληνεκούς (Sidewinder AIM-9X και AMRAAM AIM-120D) και 800 βόμβες, συνολικής αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.[3]

Σίγουρα, η απόφαση του Κογκρέσου για την πιθανή πώληση των F-16 προς την Τουρκία εξαρτάται πρωτίστως από τη συναίνεση της Τουρκίας για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, λίγο μετά τις αναφερόμενες ανεπίσημες ενημερώσεις, ο  Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ (Μπομπ) Μενέντεζ, χαιρέτησε την απόφαση για πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Ελλάδα, αλλά εναντιώθηκε σθεναρά στην πώληση των F-16 στην Τουρκία.

Μεταξύ άλλων, ο Μενέντεζ υποστήριξε ότι ο Ερντογάν συνεχίζει να υπονομεύει το Διεθνές Δίκαιο, να αγνοεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους δημοκρατικούς κανόνες, να επιδεικνύει ανησυχητική και αποσταθεροποιητική συμπεριφορά τόσο στην Τουρκία, όσο και εναντίον γειτονικών συμμάχων του ΝΑΤΟ. Τόνισε δε ότι, μέχρι να σταματήσει τις απειλές, να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης δημοσιογράφων και πολιτικών αντιπάλων, και να αρχίσει να ενεργεί όπως αρμόζει σε έναν έμπιστο σύμμαχο, δεν θα εγκρίνει αυτήν την πώληση.

Επιπρόσθετα, τον Μάρτιο του 2023, σε μια ακρόαση της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας με τη συμμετοχή του Άντονι Μπλίνκεν, ο Μενέντεζ αφενός εξήγησε τις αντιρρήσεις του κατά των διαφόρων τουρκικών εξωτερικών και εσωτερικών πολιτικών επιλογών, αφετέρου εξέφρασε την άποψη ότι η Τουρκία δεν αξίζει να αποκτήσει τα αμερικανικά F-16, εκτός εάν διευθετήσει ορισμένα από τα ζητήματα που προανέφερε.

Το ερώτημα είναι «ποια και πόσα από τα ζητήματα, που ανέφερε ο Μενέντεζ, θα πρέπει να διευθετηθούν από τον Τούρκο Πρόεδρο, προκειμένου το Κογκρέσο να συναινέσει υπέρ της πώλησης των F-16 προς την Τουρκία;». Σ΄ αυτή την ερώτηση ίσως να μην μπορεί να απαντήσει ούτε ο Μενέντεζ, αλλά ούτε και ο Ερντογάν. 

Εκτιμάται ότι οι ανησυχίες του Κογκρέσου σχετικά με μια πιθανή πώληση αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία, ανεξάρτητα από τη συναίνεση της Άγκυρας στην προοπτική ένταξης των Σκανδιναβών στο ΝΑΤΟ, θα συνεχίσουν να υφίστανται και μετά τις τουρκικές εκλογές του προσεχούς Μαΐου. Βέβαια, δεν είναι απίθανο, σε δεδομένη χρονική στιγμή, εφόσον το απαιτούν τα αμερικανικά συμφέροντα, η διοίκηση Μπάιντεν να παρακάμψει τις αντιρρήσεις του Κογκρέσου και να προχωρήσει στην πώληση των F-16 προς την Τουρκία.

Να τονίσουμε ότι η άρνηση του Κογκρέσου δεν είναι νομικά δεσμευτική για την αμερικανική κυβέρνηση, ωστόσο, η εκτελεστική εξουσία σέβεται ιδιαίτερα τις αποφάσεις του προέδρου της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων, όταν πρόκειται για μεγάλες πωλήσεις αμερικανικών όπλων στο εξωτερικό.

Αφού λάβει επίσημη ειδοποίηση για πιθανή πώληση όπλων, το Κογκρέσο έχει στη διάθεσή του μια καθορισμένη χρονική περίοδο, προκειμένου να εκδώσει ένα κοινό ψήφισμα απόρριψης, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου περί Ελέγχου Εξαγωγής Όπλων (Public Law 90-629, 82 Stat. 1320). Για την σύμμαχο του ΝΑΤΟ, Τουρκία, η προβλεπόμενη χρονική περίοδος είναι 15 ημέρες. Πάντως, ο Αμερικανός πρόεδρος δύναται να ασκήσει βέτο σε ένα ψήφισμα απόρριψης και να παρακάμψει το Κογκρέσο.

Η «επίθεση φιλίας»

Λίγο έως πολύ, όλα τα παραπάνω είναι σχεδόν αναμενόμενα, τόσο στην τουρκική όσο και στην ελληνική πλευρά. Ωστόσο, κάθε άλλο παρά αναμενόμενη ήταν η επίθεση φιλίας του διδύμου Ερντογάν-Τσαβούσογλου, που κορυφώθηκε τα προηγούμενα 24ωρα, και προκάλεσε αμηχανία στην Ελλάδα και δικαιολογημένες έντονες αντιδράσεις στην Τουρκία.

Φυσικά, ο Τούρκος ηγέτης ούτε την απελευθέρωση της Ελλάδας γιόρτασε, όπως τον κατηγορεί μερίδα του τουρκικού Τύπου, ούτε απέσυρε από το τραπέζι την Γαλάζια Πατρίδα και την αποστρατικοποίηση των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου. Σε κάθε περίπτωση, η ξαφνική αλλαγή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής προς την Ελλάδα, η οποία είναι συνέχεια της διπλωματίας των σεισμών, εκτός από ημερομηνία έναρξης, έχει και ημερομηνία λήξης.

Μάλιστα, συνδέεται με την πώληση και την αναβάθμιση των F-16, αλλά και την πιθανή οικονομική βοήθεια (μαμούθ;), με ευνοϊκούς όρους, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και γενικότερα από τη Δύση, για την αντιμετώπιση του καταστροφικού σεισμού. Αναμένουμε ότι το επόμενο βήμα θα είναι η συναίνεση του Ερντογάν, με χαλαρές απαιτήσεις, για την ΝΑΤΟποίηση των Σκανδιναβών.

Όλα αυτά βέβαια, λίγο πολύ παραποιημένα, όπως η πρόσφατη θεμελίωση του ανύπαρκτου κρατικού νοσοκομείου Defne (24 Μαρτίου), θα χρησιμοποιηθούν και στον προεκλογικό αγώνα του Τούρκου προέδρου. Αν μέχρι τις εκλογές ο Ερντογάν δεν πετύχει να αποσπάσει τελική θετική απάντηση από την αμερικανική πλευρά για την πώληση των F-16, που εκτιμούμε ότι δεν θα τα καταφέρει, τότε είναι βέβαιο ότι θα κάνει πιο εύκολο το έργο της αντιπολίτευσης στις επερχόμενες τουρκικές εκλογές.

---

[1] State Department, “Integrated Country Strategy: Turkey”, May 13, 2022

[2] State Department, “Secretary Antony J. Blinken and Turkish Foreign Minister Mevlut Cavusoglu at a Joint Press Availability”, Feb 20, 2023

[3] Michael Crowley and Edward Wong, New York Times, “U.S. Plan to Sell Fighter Jets to Turkey Is Met with Opposition”, January 14, 2023

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής

Διαβάστε επίσης:

Χάμζα Γιούσαφ: O πρώτος μουσουλμάνος που θα ηγηθεί κυβέρνησης στη δυτική Ευρώπη (Photos/Videos)

Χάος στο Ισραήλ – Γενική απεργία και πιέσεις για ακύρωση της δικαστικής μεταρρύθμισης Νετανιάχου (Photos/Videos)

Βόρεια Κορέα: Lockdown σε πόλη γιατί… κλάπηκαν 653 σφαίρες – Ο Κιμ Γιονγκ Ουν δεν άρει τα μέτρα μέχρι να βρεθούν όλες